1-Chính tả phân
biệt l /n:
Ghi nhớ:
– L
xuất hiện trong các tiếng có âm đệm (VD: loan, luân, loa,…) / N không xuất hiện
trong các tiếng có âm đệm (trừ 2 âm tiết Hán Việt: noãn, noa).
Ví
dụ: chói loà, loá mắt, loảng xoảng, loà xoà, loạng choạng, loan báo, loăng
quăng, loằng ngoằng, loắt choắt, quần loe, lập loè, loá sáng, luân lí, kỉ luật,
luẩn quẩn, lưu luyến, luyên thuyên, tuý luý, ...
-
Trong cấu tạo từ láy:
+ Cả l và n đều có từ láy âm nhưng chúng không
láy ấm với nhau. Do đó nếu gặp từ láy âm thì ta có thể chọn cả hai tiếng cùng
có âm l hoặc n.
Ví
dụ: no nê, nợ nần, nao núng, nôn nao, nảy nở, nung nấu,... lo lắng, lầm lì,
lanh lảnh, lung linh, long lanh, len lỏi, lâm li,...
+
Láy vần: trong các từ láy vần có tiếng có n hoặc l thì tiếng thứ nhất bao giờ
cũng có âm đầu l, tiếng thứ hai có âm đầu n khi tiếng thứ nhất có âm đầu gi
hoặc khuyết âm đầu và tiếng thứ hai có âm đầu l khi tiếng thứ nhất có âm đầu
khác gi. Do đó nếu gặp từ láy vần thì tiếng thứ nhất ta phải chọn âm đầu l còn
nếu tiếng thứ nhầt có âm đầu gi hoặc khuyết âm đầu thì tiếng thứ hai ta chọn n,
tiếng thứ nhất có âm đầu khác gi thì tiếng thứ hai ta chọn l. (Trừ hai trường
hợp đặc biệt: khúm núm, khệ nệ).
Ví
dụ: la cà, lờ đờ, lò dò, lù đù, lơ mơ, lan man, lõm bõm, lạch bạch, ... gian
nan, gieo neo, giãy nảy, áy náy, ảo não, ăn năn, ... cheo leo, chói lọi, lông
bông, khét nẹt, khoác lác, ...
-
Một số từ có thể thay thế âm đầu nh bằng âm đầu l.
Ví
dụ: nhời - lời, nhẽ - lẽ, nhỡ - lỡ, nhát - lát, nhăm nhe - lăm le, nhấp nhánh -
lấp lánh, nhố nhăng - lố lăng, ...
-
Một số từ có thể thay âm đầu đ, c bằng âm đầu n.
Ví
dụ: đấy - nấy, cạo - nạo, kích – ních, cạy - nạy, ...
-
Những từ dùng chỉ vị trí hoặc chỉ sự ẩn nấp thường viết bằng n.
Ví dụ: này, nọ, ni, nớ, nào, nấp, náu, né, nép, ..
2- Chính tả phân
biệt ch / tr:
Ghi nhớ:
-
Khả năng tạo từ láy của tr hạn chế hơn ch. Tr tạo kiểu láy âm là chính (trắng
trẻo), còn ch cấu tạo vừa láy âm, vừa láy vần (chông chênh, chơi vơi) (tr chỉ
xuất hiện trong một vài từ láy vần : trẹt nlét, trọc lóc, trụi lũi).
–
Những danh từ (hay đại từ) chỉ quan hệ thân thuộc trong gia đình chỉ viết với
ch (không viết tr): cha, chú, cháu, chị , chồng, chàng, chút, chắt,…
-
Những danh từ chỉ đồ vật thường dùng trong nhà chỉ viết với ch : chạn, chum,
chén, chai, chõng, chiếu, chăn, chảo, chổi,…
– Từ
có ý nghĩa phủ định chỉ viết với ch: chẳng, chưa, chớ, chả,…
–
Tên cây, hoa quả; tên các món ăn; cử động, thao tác của cơ thể, động tác lao
động chân tay phần lớn viết với ch.
–
Tiếng trong từ Hán Việt mang thanh nặng(.) và huyền ( ) viết tr.
Mẹo
tr / ch:
–
Khi gặp một chữ bắt đầu bằng ch, nếu thấy chữ đó mang dấu huyền ( ), dấu ngã
(~) và dấu nặng (.) thì đấy là từ thuần Việt.
-
Ngược lại, một chữ viết với tr nếu mang một trong ba dấu thanh nói trên thì chữ
đó là chữ Hán Việt.
Cụ
thể: Tiếng Hán Việt mang một trong ba dấu huyền, ngã, nặng thì phụ âm đầu chỉ
viết tr (không viết ch): trà, tràng, trào, trầm, trì, triều, trình, trù, trùng,
truyền, trừ (12 chữ); trĩ, trữ (2 chữ), trạch, trại, trạm, trạng, trận, trập,
trệ, trị, triện, triệt, triệu, trịnh, trọc, trọng, trợ, trụ, trục, truỵ,
truyện, trực, trượng (21 chữ).
–
Trong tiếng Hán Việt, nếu sau phụ âm đầu là nguyên âm a thì hầu hết viết tr
(không viết ch) : tra, trà, trá, trác, trách, trạch, trai, trại, trạm, trảm,
trang, tràng, tráng, trạng, tranh, trào, trảo (18 chữ).
–
Trong tiếng Hán Việt, nếu sau phụ âm đầu là nguyên âm o hoặc ơ thì hầu hết viết
tr (không viết ch): tróc, trọc, trọng, trở, trợ (5 chữ).
– Trong tiếng Hán Việt, nếu sau phụ âm đầu là ư thì phần lớn viết tr : trừ, trữ, trứ, trực, trưng, trừng, trước, trương, trường, trưởng, trướng, trượng, trừu (13 chữ). Viết ch chỉ có : chư, chức, chứng, chương, chưởng, chướng (7 chữ).
3 - Chính tả phân biệt x / s :
Ghi nhớ:
– X
xuất hiện trong các tiếng có âm đệm (xuề xoà, xoay xở, xoành xoạch, xuềnh
xoàng,…), s chỉ xuất hiện trong một số ít các âm tiết có âm đệm như: soát,
soạt, soạn, soạng, suất.
– X
và s không cùng xuất hiện trong một từ láy.
-Nói chung, cách phân biệt x/s không có quy luật riêng. Cách sửa chữa lỗi duy nhất là nắm nghĩa của từ, rèn luyện trí nhớ bằng cách đọc nhiều và viết nhiều.
4 - Chính tả phân
biệt gi / r / d :
Ghi nhớ:
– Gi
và d không cùng xuất hiện trong một từ láy.
-
Những từ láy vần, nếu tiếng thứ nhất có phụ âm đầu là l thì tiếng thứ hai có
phụ âm đầu là d (lim dim, lò dò, lai dai, líu díu,…)
-Từ
láy mô phỏng tiếng động đều viết r (róc rách, rì rào, réo rắt,…)
– Gi
và r không kết hợp với các tiếng có âm đệm. Các tiếng có âm đệm chỉ viết với d
(duyệt binh, duy trì, doạ nạt, doanh nghiệp,…)
-Tiếng
có âm đầu r có thể tạo thành từ láy với tiếng có âm đầu b, c, k (gi và d không
có khả năng này) (VD: bứt rứt, cập rập,…)
–
Trong từ Hán Việt, tiếng có thanh ngã (~), nặng (.) viết d; mang thanh hỏi (?),
sắc (/) viết với gi.
Mẹo
d / gi / r :
–
Phụ âm r không bao giờ xuất hiện trong một từ HV.
–
Các chữ HV mang dấu ngã (~) và dấu nặng (.) đều viết d ( dã man, dạ hội, đồng
dạng, diễn viên, hấp dẫn, dĩ nhiên, dũng cảm).
–
Các chữ Hán Việt mang dấu sắc (/) và hỏi (?) đều viết gi (giả định, giải thích,
giảng giải, giá cả, giám sát, tam giác, biên giới)
–
Các chữ Hán Việt có phụ âm đầu viết là gi khi đứng sau nó là nguyên âm a, mang
dấu huyền () và dấu ngang (Gia đình, giai cấp, giang sơn).
(Ngoại
lệ có: ca dao, danh dự).
– Chữ Hán Việt mang dấu huyền hoặc dấu ngang, âm chính không phải là nguyên âm a (mà là một nguyên âm khác) thì phải viết với d (dân gian, tuổi dần, di truyền, dinh dưỡng, do thám).
5- Quy tắc viết phụ âm đầu “cờ ”:
A) Ghi nhớ:
Âm
đầu “cờ” được ghi bằng các chữ cái c, k, q.
–
Viết q trước các vần có âm đệm ghi bằng chữ cái u.
–
Viết k trước các nguyên âm e, ê, i (iê, ia)
– Viết c trước các nguyên âm khác còn lại.
6- Quy tắc viết phụ
âm đầu “gờ”, “ngờ” :
Ghi
nhớ:
– Âm
đầu “gờ” được ghi bằng con chữ g, gh.
– Âm
đầu “ngờ” được ghi bằng con chữ ng, ngh.
–
Viết gh, ngh trước các nguyên âm e, ê, i, iê (ia).
– Viết g, ng trước các nguyên âm khác còn lại.
7- Quy tắc viết
nguyên âm i / y :
Ghi nhớ:
–
Nếu đứng một mình thì viết y (y tế, ý nghĩ ).
–
Nếu đứng sau âm đệm u thì viết y (suy nghĩ, quy định ).
–
Nếu nguyên âm đôi iê đứng đầu tiếng thì viết y (yên ả, yêu thương).
–
Nếu là vị trí đầu tiếng (không có âm đệm) thì viết i (im lặng, in ấn ).
– Nếu là vị trí cuối tiếng (trừ uy, ay, ây) thì viết i (chui lủi, hoa nhài).
8- Quy tắc viết
hoa:
Ghi
nhớ:
1.
Tên người, tên núi, tên sông, tỉnh, thành phố, quận, huyện, xã, làng,…của Việt
Nam được viết hoa chữ cái đầu của mỗi tiếng (VD: Lê Lợi, Trần Hưng Đạo, Trường
Sơn, Cửu Long,…)
–
Riêng tên người, địa danh của một số dân tộc ít người nếu được phiên âm từ
tiếng dân tộc thì chỉ viết hoa chữ cái đầu ở mỗi bộ phận của tên, giữa các
tiếng trong cùng một bộ phận có dấu gạch nối ( VD: Kơ-pa Kơ- lơng, Y-a-li, Đăm
–bri, Pắc-pó,…)
2.
Tên người, tên địa danh nước ngoài phiên âm trực tiếp ra tiếng Việt thì viết
hoa chữ cái đầu ở mỗi bộ phận của tên, giữa các tiếng trong cùng một bộ phận có
dấu gạch nối (VD: Lu-i Pa-xtơ, Tô- mát, Ê-đi-xơn, Mê-kông, Von-ga, Ki-ép,
Ma-lai-xi-a, In-đô-nê-xi-a,…)
–
Riêng tên người, tên địa danh nước ngoài được gọi như kiểu tên người, tên địa
danh Việt Nam (do được phiên âm
qua
âm Hán Việt nên đã được Việt hoá ), thì được viết hoa như tên người, tên địa
danh Việt Nam (VD: Lí Bạch, Đỗ Phủ, Trương Mạn Ngọc, Trung Quốc, Ấn Độ, Triều
Tiên,…)
3.
Tên các cơ quan, đoàn thể, tổ chức chính trị, xã hội; cụm từ chỉ huân, huy
chương, danh hiệu, giải thưởng,…được viết hoa chữ cái đầu ở tiếng đầu các bộ
phận nêu nên tính chất “riêng” của tên riêng đó (VD: Đảng Cộng sản Việt Nam,
Trường Đại học sư phạm Hà Nội, Huy hiệu Cháu ngoan Bác Hồ,…)
4.
Các chữ cái đầu câu, đầu đoạn, đầu bài, đầu các chương mục, đầu dòng thơ đều
phải viết hoa.
5.
Một số danh từ chung và đại từ xưng hô cũng có thể được viết hoa để tỏ thái độ
kính trọng đối với những người và sự việc mà chúng biểu thị ( VD: Việt Nam ta
gọi tên Người thiết tha)
6. Các sự vật khác (động vật, thực vật, đồ đạc) nếu được đặt tên riêng thì những tên riêng ấy cũng viết hoa theo quy tắc viết hoa tên người (VD: cô Đậu Nành, anh Dưa Hấu, chị Gà Mái Mơ, chú Mướp,…)
9-
Quy tắc đánh dấu thanh:
Ghi nhớ:
-
Dấu thanh thường đặt ở trên hoặc dưới âm chính (VD: loá mắt, khoẻ khoắn,…)
- Ở
các nguyên âm có dấu mũ thì các dấu thanh được viết hơi cao lệch về bên phải
của
dấu mũ (VD: trồng nấm, biển khơi, cố gắng,…)
-
Trong tiếng có nguyên âm đôi mà không có âm cuối vần thì dấu thanh được viết ở
con
chữ thứ nhất của nguyên âm đôi. (VD: cây mía, lựa chọn, múa hát,…)
-Trong
tiếng có nguyên âm đôi mà có âm cuối vần thì dấu thanh được viết ở con chữ thứ
hai của nguyên âm đôi (VD: ước muốn, chai rượu, sợi miến,…)
TPHCM, 26/12/2020
Trương Hoàng Long
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét